Rằm Tháng Giêng - Tết Nguyên Tiêu: Ngày Lễ Quan Trọng Trong Đời Sống Tâm Linh Và Văn Hóa Người Việt
- Rằm Tháng Giêng - Tết Nguyên Tiêu
Rằm tháng Giêng, hay còn gọi là Tết Nguyên Tiêu, là một trong những ngày lễ quan trọng nhất trong năm đối với người Việt Nam. Ngày này là dịp các gia đình tưởng nhớ tổ tiên, bày tỏ lòng tri ân và cầu mong một năm mới bình an, may mắn. Theo phong tục, rằm tháng Giêng diễn ra từ đêm 14 đến hết ngày 15 tháng Giêng (Âm lịch), với đỉnh điểm là đêm trăng rạng nhất trong tháng đầu năm.
- Nguồn Gốc và Ý Nghĩa
Theo cuốn Phong tục thờ cúng của người Việt (NXB Văn hoá - Thông tin), Tết Nguyên Tiêu còn gọi là Tết Thượng Nguyên, là mốc khởi đầu trong bộ ba ngày lễ quan trọng:
- Tết Thượng Nguyên (Rằm tháng Giêng) - Hướng thiên cầu phúc
- Tết Trung Nguyên (Rằm tháng Bảy) - Địa quan xá tội
- Tết Hạ Nguyên (Rằm tháng Mười) - Thủy quan giải ách
Người xưa coi rằm tháng Giêng như một cái Tết muộn. Gia đình khá giả tiếp tục vui xuân, còn những ai bận rộn hoặc vắng nhà vào dịp Tết nguyên đán thì đây là dịp đoàn tụ. Sau một năm lao động vất vả, người dân thường dành thời gian ngắn để nghỉ ngơi, du xuân. Tết Nguyên Tiêu không chỉ là dịp vui chơi mà còn đánh dấu sự kết thúc tháng "ăn chơi", để bắt đầu một năm mới với nhiều kế hoạch và công việc.
Tết Nguyên Tiêu còn gọi là Nguyên Tịch, Nguyên Dạ, hay Tết Thượng Nguyên. "Nguyên Tiêu" có nghĩa là đêm trăng đầy nhất của tháng đầu tiên trong năm, tượng trưng cho sự khởi đầu viên mãn. Đêm trăng sáng tròn trong tiết xuân ấm áp mang theo khí lành, tràn đầy sức sống.
- Nghi Lễ Cúng Rằm Tháng Giêng
Theo tín ngưỡng dân gian, các gia đình Việt thường cúng rằm tháng Giêng vẫn là tâm thành khi dâng lễ, không nhất thiết phải mâm cao cỗ đầy. Câu ca dao dân gian nói rõ tầm quan trọng của ngày lễ này: "Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng."
Theo các kinh sách Phật giáo, ngày mùng một và ngày rằm là ngày của Phật. Ngày rằm tháng Giêng là ngày duyên lành phổ độ, khi Đức Phật giáng lâm xuống các chùa chiền để chứng độ lòng thành của tín chúng đạo hữu. Vì vậy, vào ngày này, các ngôi chùa đều trang hoàng lộng lẫy với đèn hoa, cờ phướn, người người nô nức đi lễ Phật, cầu nguyện cho một năm mới bình an, thuận lợi.
- Pháp Hội Dược Sư và Lễ Thả Hoa Đăng
Trong truyền thống Phật giáo, rằm tháng Giêng là thời điểm linh thiêng để hướng về điều thiện lành, cầu nguyện cho một năm mới bình an. Vào dịp này, người dân thường cùng nhau đến chùa lễ Phật, dâng hương, tụng kinh và nguyện cầu phúc lành. Việc dùng cơm chay trong ngày này không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn là cách nuôi dưỡng tâm từ bi, gieo duyên lành cho một năm an vui, viên mãn.
Pháp hội Dược Sư được tổ chức nhằm cầu nguyện cho quốc thái dân an, tiêu trừ bệnh tật, mang đến sự an lạc cho mọi người. Pháp hội không chỉ là dịp tu tập tâm linh mà còn giúp các Phật tử gieo duyên lành, thực hành công hạnh của Đức Dược Sư Như Lai. Kết thúc Pháp hội là nghi thức thả hoa đăng – một nét đẹp truyền thống, thu hút đông đảo người tham gia mỗi năm. Lễ thả hoa đăng không chỉ mang ý nghĩa cầu nguyện cho bản thân và chúng sinh được an lành, mà còn tượng trưng cho ánh sáng trí tuệ xua tan bóng tối vô minh, dẫn lối con người đến với cuộc sống thiện lành. Những ngọn đèn hoa đăng lung linh trên mặt nước chính là biểu tượng của hy vọng, của những điều tốt đẹp được gửi gắm trong năm mới.
- Kết Luận
Rằm tháng Giêng không chỉ là một ngày lễ quan trọng trong đời sống tâm linh của người Việt mà còn là cơ hội để mỗi người hướng thiện, cầu nguyện cho một năm mới bình an, hạnh phúc. Đặc biệt, Pháp hội Dược Sư và Lễ thả hoa đăng đã trở thành một truyền thống thiêng liêng, gắn kết cộng đồng, lan tỏa ánh sáng từ bi và trí tuệ. Hãy cùng nhau giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp của ngày rằm tháng Giêng, tham gia lễ hội với tâm thành kính, hướng về điều thiện lành, để cuộc sống ngày càng an vui, hạnh phúc!
Thích Lệ Ngôn viết vào chiều 14 tháng Giêng, tại Ân Thọ Tự, 2025
Tin liên quan
Xem thêm
